En interview met rapper Winne over de zwarte gemeenschap, zijn relatie met God en feminisme.
DOOR ZAÏRE KRIEGER
Wie vanuit het Centraal Station Rotterdam binnenloopt, ziet na een paar stappen een enorme muurschildering van een ware legende: rapper Winne. Winston Bergwijn, met zijn kalme aura en positieve teksten, werd met ‘Top 3 MC’ en zijn debuutalbum ‘Winne Zonder Strijd’ een household-name binnen de rapscene. Maar hierna bleef het 9 jaar stil. Nu is hij terug met de plaat ‘Oprecht Door Zee’ en de activistische lading vroeg om een diepte-interview.
In elk interview wat hij afneemt is hij de rust zelve en zelfs als ik hem ontmoet (ik ben de 3e die hem vandaag interviewt, als ik aankom zit er zelfs nog een journalist tegenover hem) is hij niet anders. Ik heb Winne, in tegenstelling tot de meeste rappers van nu, nog nooit een f-woord of b-woord in zijn mond horen nemen; Winne is van een andere garde. Ook op dit album is dat niet anders; hij rapt over wit willen zijn op ‘Blond en Blauw’, over geweld tegen vrouwen op ‘Eerwraak’ en over de traditioneel Afro-Surinaamse Winti-religie op ‘Winti’. Op de track ‘Weinig Real’ lijkt de rapper harde woorden te hebben voor de gevestigde rap-scene; ‘Geen principes, moraal en normen en waarden meer, als het niet om money draait heeft het geen waarde meer’.
Op ‘Weinig Real’ heb je het over hoeveel er in rap eigenlijk nep is. Hoe sta jij tegenover wat er in de tussentijd geproduceerd is?
‘Weinig Real’ gaat niet letterlijk alleen over de hiphop scene, maar meer over de gehele cultuur. Mensen zijn op social media bereid om een bepaald plaatje te laten zien, heel veel concessies te doen en hun integriteit opzij te zetten. ‘As long as it makes money, then nothing else matters.’ Er zijn ook echt bijna formules voor ‘als je bijvoorbeeld een populaire rapper A met een populaire rapper B zet dan krijg je x aantal views’, bij mij moeten dat soort dingen organisch gaan. Mensen vragen me vaak wat ik vind van de muziek van nu en dan zeg ik: mensen eten ook bij McDonald’s. Sommige muziek is fastfoodmuziek. Maar ‘Weinig Real’ is breder dan de rapscene en toe te passen op meerdere walks of life.’
Een oudere mevrouw loopt het terras op en onderbreekt ons gesprek om Winne te groeten ‘Ik ben er bij je releaseparty! Ik ben zo trots op jou!’.
Kevin zegt ook op die plaat ‘Ze zeggen jij bent blank dus jou pompen ze wel’, voel je dat als donkere artiest?
‘Ik wil niet die man zijn ‘who cried wolf’, dus daarom spreek ik er niet altijd over, maar wanneer het moet dan trek ik mijn bek wel open. ODZ heft zelfs nog geen groen licht van de radio, zelfs niet van FunX, en ik vind wel dat zij een verantwoordelijkheid hebben om te laten zien hoe de scene er echt uit ziet. Het stoort me verder echt niet hoor, ik blijf true to myself. Ik stel mezelf de vraag ook of sommige rappers niet gedraaid worden omdat ze sowieso geen muziek maken voor de radio, gaat het dan om hun kleur, of omdat hun muziek al niet bij de zender past? Ik maak zelf namelijk ook niet per se muziek voor de radio. Maar het is wel belangrijk om opgepikt te worden, als je niet in de goede playlist op spotify gezet wordt mis je streams, en dat beinvloedt de duur van je project. ’
Een speciale track op het album is ‘Winti’, waar Winne ook in het Surinaams rapt. Elke Surinamer zal dit herkennen als een ode aan de ‘originele’ religie van de Afrikanen die tijdens de trans-Atlantische slavernij als tot slaaf gemaakten naar Suriname verscheept zijn. Winti heeft echter ook een verdeeldheid gecreëerd tussen de christelijke, monotheïstische Surinamers, die Winti als ‘afgoderij’ en ‘zwarte magie’ zien en de Surinamers die geloven dat Winti met andere geloven te combineren is.
Op Winti heb je het over het Winti-geloof,[1]bekend onder de Surinamers. Wat was jouw religieuze opvoeding?
‘Ik kreeg een katholieke opvoeding, maar ik kreeg elk jaar wel een swit watra.[2]Mijn ervaringen met winti waren dus ook overwegend positief, want na zo’n bad rook ik altijd lekker. Ik heb mijn moeder zelf een keer winti zien krijgen,[3]maar ik vond dat toen niet eng. Voor de shoot van de video voor Winti heb ik mijn eerste winti prey[4]meegemaakt. Ik heb geleerd dat er maar 1 God is, maar dat er meerdere wegen zijn naar die God.’
Winti wordt door sommige Surinamers, vooral in Christelijke kringen, als ‘zwarte magie’ ervaren. Het was tot 1971 zelfs illegaal in Suriname.
‘Ik zie het niet als iets negatiefs, ik heb het als iets positiefs ervaren. Als kind kon ik het niet altijd plaatsen, maar naarmate ik ouder werd, en meer over de historie leerde ben ik het meer gaan waarderen.’
Winne ziet achter mij een bekende; ‘Sorry, ik moet hen echt even groeten’. Hij fluit hard op zijn vingers en loopt van het terras naar de familie toe. Als hij terug komt maakt hij meerdere malen zijn excuses voor de onderbrekingen, al zie ik alleen maar hoe goed dit weergeeft hoe de stad op hem reageert. Dat Winston een kind van Rotterdam is, is duidelijk.
Op Winne zijn eerste album beschreef hij in het nummer ‘Crime Passionel’ hoe de 19-jarige Jimmy zijn zwangere vriendin vermoord. Het nummer wordt ingeleid met het leven van Jimmy, van zijn gewelddadige vader, tot het eenouder-gezin waarin hij opgroeide. Op dit album pakt Winne met ‘Eerwraak’ weer zijn rol als misdaadverslaggever op, maar dit keer gaat het over de dood van de 16-jarige Fatma, een moslimmeisje dat stiekem met een Nederlandse jongen verkering heeft en het met de dood moet bekopen.
Ik merk dat ‘Eerwraak’ een verlengde is van ‘Crime Passionel’ op je vorige album. Hoe komt het dat je zo gefascineerd bent door dit soort taferelen?
‘Mijn idee was; ‘ik ga drie albums maken en een drieluik maken van passiemoorden.’ Ik ben altijd fan geweest van storytelling in hiphop en ik probeerde Crime Passionel zo min mogelijk judgmental te laten zijn, door Jimmy’s achtergrond uit te leggen. Niet om het goed te praten, maar om het uit te leggen. Hurt people, hurt people.’
Heel veel rappers kunnen het makkelijk hebben over racisme, maar seksisme blijkt bijna verweven met hiphop-cultuur en toch schrijf jij bijna feministische nummers over geweld tegen vrouwen.
‘Ik ben niet zozeer feminist als wel pro-human en ik heb dit gesprek met meerdere feministes om me heen gehad. Ik sta daar niet bewust bij stil, ik ben gewoon tegen onrecht. Als je weet hoe het is om een tweederangs-burger te zijn, dan kan je die empathie opbrengen. Sommige rappers rappen respectloos over vrouwen en dat ben ik niet. Ik heb zelf ook feminine energy. Daarnaast ben ik me bewust van hoe sterk mijn platform kan zijn, rappers hebben mij gedeeltelijk opgevoed, dus ik heb nooit onderschat hoeveel invloed ik ook heb. Ik voel me verantwoordelijk om een voorbeeld te zijn.’
Ben je niet teleurgesteld over hoe andere rappers hiermee omgaan?
‘Mijn message is altijd positief en ik wil niet met een belerende vingers anderen gaan vertellen wat ze wel en niet moeten doen, maar het zelf gewoon doen. Don’t tell them, show them.’
Twee oude vrouwen die al een tijdje naast ons zitten te luisteren, vragen geïnteresseerd wie hij is en wat hij dan zoal doet. ’Hij trekt zoveel mensen aan, we zijn erg nieuwsgierig.’ Winne spreekt ze toe: ‘Ik ben een Nederlandstalige artiest, en mijn laatste album is net uitgekomen.’
Je rapt ook ‘De moeder is de vader en ik wil geen vinger wijzen maar wie is de dader’ over de eenouder-gezinnen binnen de zwarte community.
‘Mijn ouders waren niet bij elkaar, maar mijn vader heb ik altijd gekend en was een deel van mijn leven. Bij veel van mijn vriendjes was dat niet zo. Ik stel die vraag precies zo omdat ik weet dat het dieper is dan alleen ‘zwarte mannen zijn slecht’, ook al moeten zwarte mannen wel echt die verantwoordelijkheid nemen voor veel eenouder-gezinnen in onze community. Maar vrouwen moeten ook de verantwoordelijkheid nemen en witte mensen ook. De reden waarom er zoveel eenouder-gezinnen zijn heeft ook deels weer te maken met de slavernij. En het is ook de verantwoordelijkheid van witte mensen om zichzelf en elkaar te educaten over de slavernij en haar consequenties, in plaats van alleen neer te kijken op zwarte mannen.’
Een van de nummers die het meeste losmaakte bij luisteraars was het nummer ‘Blond en Blauw’. Winne beschrijft hoe hij als jonge jongen wit wilde zijn en hoe zijn moeder hem vervolgens toespreekt dat hij zwart is en dus harder moet werken dan de witte kinderen. Ook de gemengde Fresku rapt een verse over zijn ervaring met racisme als man met een witte en zwarte ouder. En de Rotterdamse dichter Derek Otte heeft het in de outro over wit privilege en hoe hij eigenlijk nooit leerde over slavernij. Winne is nooit stil geweest over zijn anti-racisme, maar dit is de eerste keer dat hij een heel nummer wijdt aan racisme.
Op Blond & Blauw rap je dat je wit wilde zijn, wanneer was de eerste keer dat je dit voelde?
‘Laat ik bij het begin beginnen; ik had een gedeelte van dit nummer al op een nummer met Jiggy Djégedaan en daar kreeg ik zulke sterke reacties op dat ik wist dat ik zou uitweiden. Tijdje geleden zag ik de doll-test en dat raakte me tot tranen aan toe, dus die wilde ik samplen. ‘Wit willen zijn’ bedoel ik niet alleen letterlijk, ‘witheid’ staat symbool voor meer dan dat, voor onschuld, ‘reinheid’. Een engel wordt nooit als een zwart jongetje afgebeeld, bijvoorbeeld. Ik keek als kind om me heen en zag; hey, spiderman lijkt niet op mij, superman niet en alle zwarte karakters hebben negatieve rollen.
Ik wilde eigenlijk 3 coupletten schrijven, maar na mijn eerste 2 dacht ik; ‘ik ben uitverteld’. Er moest iemand anders bij, iemand met een andere invalshoek, want mijn waarheid is niet de absolute waarheid. Fresku was perfect daarvoor en zo ook Derek Otte. Met de kijk van een zwarte man, een man met dubbelbloed en een witte man was het cirkeltje rond. Ik wilde het podium geven aan andere verhalen en tegelijkertijd ben ik óók de verhalen van Fresku en Derek. Alles zit ook in mij.’
Een van de lines in het refrein heeft elke zwarte jongen of meisje thuis gehoord; ‘Ik wil minimaal een acht’.
‘Dit is typisch van donkere ouders; ‘jij moet net even harder rennen dan de witte kinderen.’ Ik heb me afgevraagd of dat goed is om van je kind te verwachten. Werkt dat niet als een soort negatieve cirkel waarin zwarte kinderen harder moeten werken dan witte kinderen, dat vervolgens doen en de maatschappij dat dus vervolgens ook van hen blijft verwachten? Als we dat tegen kinderen zeggen, zeggen we indirect ook gelijk; ‘jij bent niet als anderen’, maar wat als we zwarte kinderen gewoon laten zijn? Ik begrijp waarom mijn moeder me dat zei, maar ik heb me er los van gemaakt, want het is een mentale gevangenis.’
Op Koningsdag zeg je ‘Die get together voor zwarte mannen is noodzaak’. Wanneer voel jij die ‘noodzaak’ het meest en hoe ziet die ‘get together’ er voor jou uit?
‘Ik voel die noodzaak als ik zie hoeveel verdeeldheid er is. T’is misschien een simpel voorbeeld; maar hoe kan het dat je zwarte mensen uit verschillende steden zo makkelijk tegen elkaar op kunt zetten? Een stad zijn maar denkbeeldige grenzen en hoezo gaat de stad voor je ‘humanity’? Ik voel die verdeeldheid bij colorism, toen ik als klein kind werd uitgescholden voor ‘zululip’ door andere zwarte mensen. Dat doet meer pijn dan racisme vanuit de witte kant. Ik heb toen ik 15 was de theorieën van Willy Lynch gelezen. In ‘Van Neger tot Nikker’, waarin hij beschrijft hoe je als slavendrijver je slaven zo gehoorzaam mogelijk houdt, zet de lichtere tegen de zwarte op. Ik was zo onder de indruk dat ik kopieën van het boek maakte en het aan iedereen gaf die ik kon vinden, dat boek tekent je voor het leven. Nas zegt op zijn laatste album ’Willy Lynch is a myth’, er bestaat geen hiërarchie tussen ons, dus die moeten we ook niet creëren.
Die get together begint bij simpelweg communiceren, en informatie delen. Ik heb een dm-groep op insta met donkere artiesten, we vragen elkaar waar we kunnen helpen en waar we elkaar kunnen supporten, dat zijn goede beginnende stappen richting eenheid. Ik wil dat we vermogende mensen worden, want weinig van ons zijn geboren in wealth. Dat moeten we allemaal zelf opbouwen en dat begint bij eenheid. Het moet zo zijn; if you touch one of us, you touch all of us.’
In het uur dat we samen zitten heeft Winne zo’n 8 mensen begroet en toch voel ik me totaal niet gepasseerd of geïrriteerd, maar eerder trots. De positiviteit die van hem afdruipt krijgt hij dubbel en dwars terug. Hij heeft een visie voor de zwarte gemeenschap en van alle onderwerpen waar we het over hebben is hij dwars door zijn lichte vermoeidheid hier het vurigst over.
Wat is nodig voor zulke eenheid?
‘Als community moeten we onszelf accepteren en weten hoeveel kracht er in ons zit. Ik heb heel veel nagedacht over mijn eigen weg naar zelfacceptatie, daarom eindig ik het album ook met ‘Je bent goed genoeg. Groetjes, Winston.’ Het hele nummer is een soort reflectie op mijn eigen bestaan; wat zou ik zeggen tegen mijn jongere zelf? En dat ik goed genoeg ben, moest ik toen echt horen. Dat wil ik ook tegen de hele community zeggen, want mensen zijn zich niet bewust van hun power. Stel ik had gedacht; ‘ja, maar mijn stem is maar alleen één stem’, dan was ik hier nooit geweest. Ergens geloofde ik dat mijn stem van invloed was en wat als meer van ons tot dat inzicht kwamen?’
Zaïre Krieger is een Internationaal & Europees Recht studente met een passie voor mensenrechten. Deze duizendpoot deelt in de vorm van columns, films en speeches haar hersenspinsels (#zairedenkthardopna) in de hoop de wereld een beetje beter te maken.
[1]‘Winti’ is een pantheïstisch geloof in Suriname wat meegekomen is met de slaven vanuit Afrika. Er werd door de slaveneigenaren fel tegen opgetreden, aangezien het niet zou stroken met het Christendom.
[2]‘Swit watra’ is een bad dat aan het begin van het jaar genomen wordt met een gebed met zegeningen voor het nieuwe jaar. Dit is gebruikelijk in de winti-cultuur en wordt door vele Surinamers elk jaar gedaan.
[3]‘Winti krijgen’ refereert naar wanneer een ‘winti’ (een van de geesten) bezit neemt van een persoon.
[4]‘Winti Prey’ is een ceremonie waarin de geesten worden opgeroepen.